|
|
|
|
Teny iditra1 kily
Singan-teny  2kily
Sokajin-teny  3 anarana
Fanazavàna teny malagasy  4(Tamarindus indica, Latina) Hazo lehibe amin'ny antokon'ny légumineuses, maniry indrindra ao amin'ny faritany mafany andrefana sy atsimo.
5Mety ho vaventy tokoa izy fa mahatratra hatramin'ny 3 na 4 metatra ny manodidina ny vatany.
6Betsaka ny raviny sady midoroboka be sy matevina hany ka mahafinaritra ery ny mialokaloka eo am-potony amin'ny andro mafana.
7Ny fanjan'ny kily dia vony na vonivony: ny voany dia ireny efa amidy betsaka aty afovoan-tany, dia ny voany (gousse) efa masaka.
8Mafy ny hoditr'io voany io ary misy nofony manja-mena mamimamy maharikivy, ataon'ny ankizy mpihinina azy hoe voamadilo.
9Mafy kosa ireo voany madinika maintimainty anatiny.
10Efa miely ao amin'ny tany mafana rehetra ny kily sady mora maniry rahateo fa ny voany ihany no ambolena.
11Tany Afrika dia nahita betsaka izahay ao amin'ny alabe manelanelana an'i Brazzaville sy Pointe-Noire (1960).
12Raha masaka tsara sy maina am-potony ny voan'ny kily (gousse) ka tsy mihintsana dia maharitra ela tokoa -- am-bolana azy -- tsy simba, tsy lo.
13Ny voany tanora indray, izany hoe mbola tsy misy ireo voa madinika ao anatiny, dia ataon'ny mpitia azy rougail, ary ny efa masaka kosa dia samy manamboatra araka izany izay itiavany azy avy ny mpihinana, toy ny Karana izay mampiaraka azy amin'ny "karia" (vovoka vonivony tsara fofona fanatsiroan-kanina).
14Ny Afrikana kosa dia manamboatra zava-pisotro avy aminy izay asiany tantely sy voasarimakirana koa.
15Eo amin'ny volana novambra ka hatramin'ny volana fevrie no favokaran'ny kily na madiro.
16Matevina ny hoditry ny kily hazo, maraorao, somary mainty ary vakivaky.
17Ny hazony dia fotsy, mafy, sarotra amboarina (tsofana sy vakonina).
18Saika ahitana foto-madilo avokoa ny tanàna maro ao andrefana (Antsakalava).
19Misy azy ihany koa any atsimo; na dia ao amin'ny toerana vitsy hazo afa aza dia mbola misy kily ombieny ombieny izay efa miolanolana sy mandry tsy mahatanty ny rivo-mahery.
20Eo am-potry ny kily midoroboka no fanaovan'ny mpanjaka kabary sy lalonana ary dinidim-pokonolona.
21Any Antsakalava, ny ravin'ny kily dia tanehina amin'ny ranomangotraka na alona kely toy ny fanao dite mba ho odi-kankana na fitsaboana ny vavony tsy tsaratsara.
22Ny hoditry ny hazo dia anaovany loko mainty koa -- mba handokoany ny kofehy landy na landihazo na rofia hotenomina.
23Anaovany karazan-toaka gasy koa ny voany ary ilay voany madinidinika maintimainty dia anaovan'ny sasany sikidy koa, atao hoe sikily.
24Ny mponina ao amin'ny faritany sasany dia mihevitra sy mino fa itoeran'ny ambiroan'ny olona efa maty ny kily; antsoiny hoe setoany ireny ambiroa na avelon'ny maty ao ireny, ary noho izany dia tsy azo andalovana mihitsy hono, eo amin'ny kily amin'ny kily amin'ny hariva sy ny alina.
25Ary raha misy mahatezitra ny matoatoa na fanahy ratsy ao aminy dia tsy maintsy afanana amin'ny ran-omby vonoina ho sorona aminy izy.. [1.10]
26Hazo lehibe sady be ravina misandrahaka, fahita amin'ny tapany atsimo sy andrefana, manome ny voa atao hoe voamadilo.. [1.1]
27Hazo manome ny voamadilo ary mety maharitra zato taona.. [1.13]
28madilo. [1.10, 1.2]
29madiro. [1.10, 1.2, 1.19]
30voamatony. [1.10]
31lamoty. [1.10]
Fanazavàna teny anglisy  32The tamarind tree. [1.2, 1.7]
33The Sakalava use a decoction or infusion of the leaves as a vermifuge and also for stomach disorders.
34They also obtain from the tree a black dye for silk.
35They think that the tree affords a dwelling-place for evil spirits, to propitiate which it is occasionally smeared with the blood of oxen.
36The fruit they use in the manufacture of rum, and the seed in working the sikidy, called by them sikily, probably from this kily.
37Tamarindus indica. [1.2]
Fanazavàna teny frantsay  38Le tamarinier; le fruit du tamarinier. [1.19, 1.13, 1.8, 1.5]
39prunier malgache. [1.10]
40Cet arbre originaire d'Afrique peut atteindre vingt-cinq mètres de haut.
41Ses fruits laxatifs servent à la préparation de confitures et de boissons.
42Les lémuriens se régalent de ses gousses (voamadilo).
43Arbre sacré, c'est un des lieux de communication avec le surnaturel.. [2.430]
44Tamarindus indica L.
45(Fabaceae).
46Grand arbre qui fait l'ornement de la principale place dans tout village de l'Ouest ou du Sud-Ouest ; les kabary ou discussions entre notables ont lieu sous son ombre.
47Les fruits, très acides, sont légèrement laxatifs et surtout antiscorbutiques, riches en vitamine C.
48Aussi faisaient-ils traditionnellement partie de la cargaison d'un piroguier et c'est ainsi que l'espèce s'est répandue sur toutes les côtes de l'océan indien.
49On prépare avec leur pulpe des boissons hygiéniques, sorte de limonades.
50Les jeunes gousses confites sont utilisées comme condiment ; on les incorpore au carry et à d'autres sauces.
51Les graines mûres, très dures ; sont employées dans l'art de la divination, d'où le nom de sikily.
52Les jeunes feuilles fournissent une infusion vermifuge, contre les ascaris et oxyures.
53Le bois, blanc mais résistant, est difficile à travailler.
54L'écorce servait autrefois à préparer une teinture noire utilisée pour la soie, le coton et même le rafia.. [Sakalava, Bara] [1.196]
Ohatra  55 Nipetaky amy kily iny eo, mandisa olo reo ambany eo [2.150#24]
56 Ny hazo lehibe tazana aorian'ny olona, dia kily (madilo) maniry betsaka eo amin' ny faritra, ary manana ny lanjany tokoa amin'ny fiainan'ny Masikoro. [2.606#150]
Voambolana  57 Haizavamaniry: zavamaniry fanao fanafody
Tovy hevitra  58lamoty, madilo, madiro, voamadilo, voamatony
Kamban-teny rehetra  59Fikambanana 35 amin' io teny io
Anarana ara-tsiansa 
Tamarindus indica
   
Teny nalaina  60 Soratra misy io teny io
Sary 
Fivaditsoratra  61 kily, 62 liky
Nohavaozina tamin' ny 2025/11/05